Tadına Bakmadan Tuz Atma

Siz de tadına bakmadan yemeğe tuz atanlardan mısınız? En bilinen haliyle, meşhur sodyum klorür (NaCl), nam-ı diğer sofra tuzu. Peki tuz nedir? Bu soruyu sordunuz mu hiç kendinize?

Tuz, hayatımıza yer edinmiş ve sıkça karşılaştığımız bir kimyasal. Bizler kendisini genellikle yemeklerimizi tatlandırmak için kullanırız, ki tuzun muhteşem genişlikte bir kullanım alanı vardır. Yani tuz camiasının tek olayı insan sağlığındaki yerinin tartışılması değildir. Bizim bildiğimiz, daha doğrusu ilgi alanımız diyelim, yemek tuzu, deniz tuzu ve kaya tuzu olmakla beraber geneli yazının başında bahsettiğimiz sodyum klorürdür. Besin maddesi olmakla beraber tuz çeşitleri dericilikte, hayvan besiciliğinde, su yumuşatma sistemlerinde ve kimya sanayinde kullanılır.

Tuzun insan sağlığına bir çok olumlu ve olumsuz etkisi vardır. İnsan vücudunun iç dengesinin sağlanması adına çok önemlidir, ancak biraz fazla kullanımda bu iç dengeyi alt üst edebilir. Günlük tükettiğimiz besinlerde yeterli miktarda tuz vücuda alınır, fazlası...fantezidir. Özellikle sinirsel iletim hızını etkileyen faktörlerde etkilidir. Aşırı miktarda tuz tüketimi ise özellikle su dengesini bozacağından geri dönülmez etkilere hatta ölümlere sebep olabilir. Eğer deniz suyu içerseniz susuzluktan ölebilirsiniz! Velhasıl yemeğe tuz atmayın, onda yeterince var zaten. Ama o"bir tutam" olmadan olmaz diyorsanız, o da sizin bileceğiniz iş...

Günlük olarak kilomuz başına 1 g tuz tüketirsek ölürüz. Evet hesap bu kadar basit. 70 kiloysanız ve günde 70 g tuz tüketirseniz sonunuz kötü olacaktır. Hatta 2-4 g arasında tüketilmesi uygun olduğu düşünülürse tuz tüketim oranının nasıl hayati bir çizgide olduğu da rahatça ortaya çıkmaktadır.

Tuz... Kelimeleri cümle, cümleleri paragraf, paragrafları sayfa, sayfaları kitap yapacak olsakta yetmeyecek bir doğa mucizesi. Üzerine ders var ders...

Yemek tuzu, çamaşır sodası, kabartma tozu (ki yemek sodası da denir) alçı taşı, kireç taşı ve daha bir çok  çeşidiyle birlikte hayatımızın her alanında bulunan tuz bizleri yemeklerimizle selamlarken, havai fişeklerdeki renk çeşitliliğiyle farklı bir saygı duruşu yapar. Stronsiyum karbonat veya lityum karbonat kırmızı, kalsiyum klorür turuncu ve sarı, baryum klorür yeşil, bakır klorür mavi, sezyum nitrat ve potasyum nitrat çivit mavisi, rubidyum nitrat menekşe rengini hediye ederler bizlere. Sakın evde sodyum klorürü yakmayın. Yani evde denemeyin. Yani bizce!

İşte sofranızdaki "tuzluk" içerisinde duran maddenin farklı türlerinin farklı kullanım alanları:

Tuzun adı                                                  Özellikleri                                             Kullanım alanları

NaCl Sodyum Klorür	Yemek tuzu        ( Sofra tuzu )	-Doğada kayaçlar arasında iyonik yapılı kristaller şeklinde bulunur.-Suda çok iyi çözünür. -Sıvı hali ve sulu çözeltisi elektrik akımını iletir. – Suların buharlaştırılmasıyla elde edilir. – Sulu çözeltisi elektroliz edildiğinde NaOH ve CI2 gazı açığa çıkar.	– PVC, plastik, kağıt hamuru yapımında,- Sabun yapımında, – Sebzeleri salamura etmek amacıyla kullanılır. – Yiyecekleri tatlandırmak, – Et, balık, sebze, ham deriyi tuzlama ile saklamak, – Dericilik, – Hayvan besiciliği, – Su yumuşatma işlemi, – Kimya sanayisi alanlarında – Metalürjide Al metalinin üretiminde yüzdürücü madde olarak kullanılır.
Na2CO3 Sodyum karbonat	Çamaşır sodası( Soda )	-Oda sıcaklığında iyonik yapılı katı bir maddedir.-Bazik özellikte olan bir tuzdur. – Katı yada sıvı yağlarla birlikte ısıtıldığında sabun yada gliserin oluşur.	– Pencere camı (Adi cam) yapımında,- Fotoğrafçılıkta, – Temizlik malzemelerinde (Çamaşır ve özellikle tüllerin beyazlatılması ) – Havuz sularının temizlenmesinde klor ile birlikte kullanılır. Tekstil sektörü, • Gıda katkısı olarak (asit düzenleyici) Tuğla yapımı, • Diş macunu yapımı, • Boya sektöründe Kâğıt ve sentetik ipek yapımı alanlarında kullanılır.
NaHCO3Sodyum bikarbonat	Kabartma tozu( Yemek sodası )	-Beyaz kristalleri olan toz şeklinde bulunan bir maddedir.-Bazik bir tuzdur. -Antiasit özelliği vardır. Suda çözünür ve sulu çözeltisi baziktir. Saflandırılmış sodyum karbonat veya NaOH çözeltisinin içerisinden CO2 geçirilerek üretilir.	-Gıda sanayisinde (Kabartma tozu ve İçeceklerin yapımı )-Küf kokusunu absorbe edebilmek için kitap satıcılarında, -Yangın söndürücülerinde, -Reflü ve mide ekşimesi ile ilgili ilaçlarda, -Diş macunlarında, -Temizlik malzemelerinde, – Çay ve kahve lekelerinin çıkarılmasında kullanılır. • Süt ve kümes hayvancılığı Kâğıt üretimi, • Deri sanayi, • Tekstil sanayi, • Su ve atık su arıtma alanlarında kullanılır.
Na2SO4Sodyum sülfat		-Beyaz kristalleri olan ve suda çok iyi çözünen katı bir tuzdur.-Nötral bir tuzdur. Doğal kaynaklardan (göl ve deniz suları), tabii minerallerden, yeraltından ve kimyasallardan yan ürün alarak üretilmektedir. Oda sıcaklığında yükseltgen ve indirgen maddelerle tepkime vermez. Yüksek sıcaklıkta C ile indirgeni, Na2S ve CO2 oluşur.	-Cam sanayisinde,-Deterjan yapımında, -Kağıt üretiminde, -Tekstil sanayisinde kullanılır. – Zehirlidir.
KNO3Potasyum nitrat	Güherçile	-Kayaçlarda ve mağaralarda doğal olarak oluşan, kabuksu kristalleri olan beyaz renkli bir maddedir.-Nötral bir tuzdur.	-Patlayıcı madde yapımında ( barut,..) ,-Sucuk, salam gibi et ürünlerinin muhafazasında, -Diş macunlarında, -Astım hastalığının tedavisinde, -Gübre yapımında kullanılır.
CaSO4Kalsiyum sülfat	Alçı taşı	-Alçı taşı olarak bilinen maddenin kristal sularının uzaklaştırılmış biçimidir.- Hemihidrat bileşiği olan ve ıslatılıp kurutulduğunda sertleşerek çabuk donan, beyaz renkli ince alçı taşı tozudur. Karbonatlı kayalarda ve bazı volkanik alanlarda oluşabilir.	-Alçı ve çimento yapımında, Banyo küvetleri ve duş sistemlerinde-Kırılan kemiklerin kaynaması için alçı yapımında, -Buğday tarlalarında gübre olarak, Tarım alanında -Heykel yapımında, Gıda sanayinde; Hamur mayalarında ortam düzenleyici olarak kullanılır. (Peynir ) Tıpta, dişçilikte, • İnşaat sektöründe • Kâğıt ve pamuklu tekstil maddelerinde, • Çimento sanayinde, • Bira sanayinde • Döküm, kalıp işlerinde ve seramik endüstrisinde kullanılır. Kullanım alanları
CaCO3Kalsiyum karbonat	Kireç taşı	-Suda çözünürlüğü az olduğu için doğada genelde incilerde, salyangoz, yumurta, deniz kabuklarında ve kayaçlarda bulunur. Bazik özelliğe sahiptir. Kalsiyum karbonat cam parıltılı, saydam, kolay kırılabilen iri kristalli bir maddedir. Doğada en fazla eski kayaçlarda ve deniz kabuklularında bulunur. Güçlü asitlerle karşılaştığında karbondioksit (CO2) gazı açığa çıkarır. 840°C’ye kadar ısıtıldığında da kalsiyum oksit  (Sönmemiş kireç ) (CaO) ve karbondioksit (CO2)oluşturur.	-İnşaatlarda çimento üretiminde,-Mermer olarak, -Demir çelik fabrikasında demir cevherinden demir üretiminde, -Tebeşir üretiminde, -Cam ve seramik üretiminde, -Baskı ve yazı kâğıtlarının imalatında, -İlaçlarda, ( dolgu maddesi ) -Gıda endüstrisinde kullanılır. ( E170 kodlu katkı maddesi) -Plastik sektöründe ( PVC, kablo … ) – Yüzme havuzlarında pH düzenleyici, -Tarım alanında asidik toprakların nötralize edilmesinde Kullanılır. – En yoğun bulunduğu kayaçlar; aragonit, kalsit, vaterit, tebeşir, kireç taşı, mermer ve travertendir.
NH4ClAmonyum klorür	Nişa (Amonyak tuzu)	-Sudaki çözünürlüğü hayli yüksek olan beyaz kristalli bir tuzdur.-Asidik bir tuzdur. Hidrojen klorür ve amonyağın tepkimesi ile oluşan tuzdur. Renksiz, kristalleşmiş, beyaz bir madde olup suda kolayca çözünür ve sulu çözeltisi hafif asidiktir.	-Tarımda buğday ve pirincin Azot ihtiyacını karşılamak için üretiminde gübre olarak,-Metalurji, -Balgam söktürücü öksürük şuruplarında, -Ekmek yapmak için gereken mayalarda, -Saç şampuanlarında, -Tekstil ve deri sektöründe pamuğa parlaklık vermede, -Kumaşları boyamada Gıda endüstrisinde kullanılır. ( E510 kodlu katkı maddesi) -Kuru pil ( Zn – C pil ), Kontraplak üretiminde kullanılır.
(NH4)3PO4Amonyum fosfat		-NH3 ve derişik H3PO4çözeltisinden kristalin tozları olarak elde edilir.Katı, kararsız beyaz bir maddedir. Suda iyi çözünür ve sulu çözeltisi asidiktir.	– Gübrelerde azot kaynağı olarak,- Ekmek mayalarında kullanılır. – Kâğıt ve tahtaların yanmaz hâle getirilmesinde – Fermantasyon işleminde maya üretiminde
Al2(SO4)3Alüminyum sülfat		-Suda çözünebilen, beyaz kristalleri olan bir tuzdur. Asidik bir tuzdur.	-İçme sularının arıtımında, atık su tesislerinde-Kağıt üretiminde, -Bahçe topraklarının pH değerlerinin düşürülmesinde, -İnşaat sanayisinde su geçirilmezlik özelliğinin kazandırılmasında, -Betonun hızlı donmasının sağlanmasında Gıda (özellikle sıvı ve katı yağ üretimi) sektörü Tekstil sektörü ( kumaşların boyanmasında ) Kozmetik sanayi ( Rulon gibi ter önleyici madde üretimi) • Su arıtımı, • İlaç endüstrisi, • Yangın söndürücü Boyamalarda (mordan olarak) alanlarında kullanılır.
KAl(SO4)2.12H2OŞap	Potasyum Alüminyum Sülfat (Potasyum alüminyum şapı)	-İki katyonu bir anyonu bulunan beyaz bir katıdır. ( Çift tuz ) Şaplar suda çözünür ve sulu çözeltileri genelde asidiktir. Tatlımsı bir tada sahiptirler.birçok şap çeşidi mevcuttur. Örneğin; demir, krom, mangan, kobalt, titan, vanadyum, toryum, iridyum vs. şapları gibi. Şap elde edebilmek için Me2+, SO4 ve (Me3+)2(SO4)3 tuzlarının, aynı derişimdeki çözeltileri karıştırılır. Bu çözelti buharlaştırıldıktan sonra şap, kristal hâlinde meydana gelir.	-Kozmetikte; Ter önleyici maddelerin üretiminde,-Beyaz ekmek imalatında, -Kumaş, ahşap ve kağıt malzemelerin yanma özelliklerinin azaltılmasında, -Eczacılıkta; Aşıların etkinliğinin arttırılmasında, -Petrol yangınlarında kullanılan yangın söndürücülerde, -İçme sularının arıtılmasında kullanılır. Tıpta (kan durdurucu ve damar büzücü olarak) • Tekstil sektöründe • Şeker sanayinde • Kâğıt sanayinde • Boya endüstrisinde (mordan olarak) • Kibrit yapımında, Dericilikte ( nemlenmesini önlemek için), Kabartma tozu yapımında, Yangın söndürücülerde, Sulardaki yabancı maddeleri pıhtılaştırmada alanlarında kullanılır.

Tablo Kaynak : https://kimyaozel.com/10-sinif-tuzlar-ile-ilgili-video-ve-konu-ozeti-gun-icinde-sitede-yayinlanacaktir.html